İş Kanunu’nda Fazla Mesai: Haklar ve Hesaplama Yöntemleri
İş Kanunu'nda fazla mesai konusu hem işveren hem de çalışan açısından önemlidir. Fazla mesai, İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi olan 45 saati aşan tüm mesaileri kapsar. Eğer bir işçi haftada 45 saatten fazla çalışıyorsa, bu fazla süreler için ayrı bir ücret ödenmesi gerekir. İş Kanunu fazla mesai konusunda hem işçinin haklarını korumayı hem de işverenin ihtiyaçlarını dengelemeyi amaçlar. Eğer fazla mesai yapıyorsanız ya da yapmanız bekleniyorsa, haklarınızı bilmeniz önemli.
İş Kanunu'nda Fazla Mesai Nedir?
Fazla mesai kavramı, İş Kanunu'nun 41'inci maddesi uyarınca "haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır” olarak belirlenmiştir.
İş Kanunu'nun 41'inci maddesi şudur: "Madde 41 - Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. 63'üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hâllerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz."
Fazla mesai yapıyorsanız ve işvereninizle bir sorun oluştuysa, fazla çalışmanızı kanıtlamak zorundasınız. İşçi olarak fazla mesai saatlerinizi yazılı belgelerle veya yazılı belge olmaması durumunda iddianızı diğer şahitler ile de ispat edebilirsiniz.
Fazla çalışma yaptığını öne süren işçi, bu iddiasını kanıtlamakla sorumludur. İşçinin imzasını taşıyan bordro, sahteliği ispat edilene kadar kesin delil sayılır. İmzalı bordroda belirtilen fazla çalışma ücretinin ödendiği varsayılır. İş yeri kayıtları, giriş çıkış belgeleri ve iç yazışmalar da delil olarak kabul edilir. Ancak yazılı belge bulunmadığında, tarafların tanık beyanları ile sonuca ulaşabileceği öngörülür.
Ayrıca fazla mesai, yılda toplam 270 saat ile sınırlıdır. Bu düzenleme, işçinin sağlık ve güvenlik haklarını korumayı amaçlar. Eğer bir işçi olarak fazla mesai yapmanız için yazılı onayınızın alınması şarttır.
Fazla mesai yönetimi, çalışanların fazla çalışma sürelerini izlemek ve düzenlemek için kritik bir süreçtir. Bu süreçte, PeopleBox ile fazla mesai yönetimini dijital bir şekilde takip edebilirsiniz.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai için ödenen ücret normal ücretten farklıdır. Fazla mesai ücreti hesaplanırken, işçinin normal saatlik ücreti alınır, bunun üzerine %50 zam eklenir. Yani, eğer fazla mesai yapıyorsanız, fazla mesainin saatlik ücreti, normal ücretin 1,5 katı oluyor.
Örneğin: Sizin maaşınız 30.000 TL brüt. Önce bunu 30 güne bölerek günlük ücreti çıkarıyoruz, bu da 1.000 TL yapar. Ardından bu günlük ücreti 7,5 saate bölerek saatlik ücreti buluyoruz. Mesela burada 133,33 TL oluyor.
Sonra fazla mesai için %50 zam ekliyoruz. Bu durumda saatlik ücretin 1,5 katı oluyor. Yani 133,33 TL’yi 1,5 ile çarparak 200 TL'yi buluyoruz. Eğer bir hafta içinde 6 saat fazla çalıştıysanız, bu 200 TL’yi 6 ile çarpmalısınız. Yani toplamda 1.200 TL fazla mesai ücreti almanız gerekiyor.
Bu hesap tamamen adil ve doğru bir şekilde yapılmalı. Fazla mesai yapmanız gerektiğinde, bunun sizin onayınızla olması şart. Ayrıca yılda 270 saati aşmaması gerekiyor.
Fazla Mesai Yapmanın Şartları Nelerdir?
İş Kanunu'na göre fazla mesai yapan çalışanlar için bazı kurallar ve şartlar var. Bunlara hem işveren hem de işçi uymak zorunda.
Fazla mesai, haftalık 45 saati aşan çalışmaları kapsar, ancak fazla mesai yapılabilmesi için öncelikle işçinin onayı gerekiyor. Yani eğer bir çalışan olarak , fazla mesai yapmak istemiyorsanız, işvereniniz sizi fazla mesaiye zorlayamaz. Genellikle iş sözleşmelerinde fazla mesaiye ilişkin hükümler yer alır, ama bu bile yeterli değil. İşçiden yazılı onay almak kesinlikle şart.
Bazı gruplar için ise fazla mesai tamamen yasak. Örneğin:
- 18 yaş altı çalışanlar,
- Hamile veya emziren kadınlar,
- Sağlık raporuyla fazla mesai yapamayacağı belirtilen kişiler.
Bunun dışında, fazla mesainin yılda toplam 270 saati aşmaması gerekiyor. Bu saat limiti hem çalışanların sağlığı hem de dinlenme hakkını korumak için getirilen bir sınır. Ayrıca gece vardiyasında çalışanlar için bir fazla mesai sınırı var. Eğer gece vardiyasında çalışıyorsanız, bir işçi olarak fazla mesai dahil olmak üzere günde toplam 7,5 saatten fazla çalıştırılmanız yasak.
Eğer fazla mesai yaptıysanız, bunun ücretini mutlaka doğru şekilde hesaplayıp ödemeyi almalısınız. Alternatif olarak işveren, fazla mesai karşılığında size serbest zaman verebilir. Bu serbest zaman, fazla çalışılan her 1 saat için 1,5 saat olarak kullandırılır.
Yani, fazla mesai yapmak için işçinin rızası, yasalarla belirlenen sınırlar ve doğru ödeme şart.
Fazla Mesai Ücretinin Ödenmemesi Durumunda Çalışanın Hakları Nelerdir?
Günümüzde fazla mesai yapan çalışanların kanunlarla korunan bir fazla mesai ücreti bulunmakta. Hak edilmiş bu ücretin ödenmemesi durumunda çalışanın da, yine itiraz hakları bulunuyor. Fazla mesai ücretinin ödenmemesi durumunda çalışanların hakları oldukça net ve kanunlarla korunuyor.
Eğer fazla mesai yaptıysanız ve bunun karşılığı ödenmediyse, çalışan olarak aşağıdaki haklarınızı kullanabilirsiniz:
- Haklı Nedenle Fesih: Çalışan olarak, fazla mesai ücretinizin ödenmemesi durumunda İş Kanunu’nun 24. maddesi gereği haklı nedenle iş akdini feshedebilirsiniz. Bu durumda işçi olarak, tazminat haklarınızdan faydalanabilirsiniz. Yani ihbar süresi beklemeden işi bırakabilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilirsiniz.
- Fazla Mesai Alacak Davası Açma: Çalışan olarak, ödenmeyen fazla mesai ücretlerini talep etmek için iş mahkemesine başvurabilirsiniz. Bunun için bir avukatla çalışabilir veya doğrudan dava açabilirsiniz. Davada işçi olarak, fazla mesai yaptığınızı ve ücretinin ödenmediğini kanıtlar ile sunmak zorundasınız
- Delillerin Önemi:Mahkemede fazla mesai yaptığını ispat etmek için çeşitli belgeler ve tanıklar kullanılabilir. Bu deliller arasında; işyeri giriş-çıkış kayıtları, puantaj çizelgeleri, bordrolar ve iş arkadaşlarının tanıklıkları yer alabilir.
- Eğer işçinin imzasını taşıyan bir bordroda fazla mesai ücretinin ödendiği belirtilmişse, bu durum sahteliği kanıtlanana kadar kesin delil sayılır. Ancak, yazılı bir delil yoksa mahkeme tanık ifadelerine dayanarak karar verebilir.
- Zamanaşımı Süresi: Fazla mesai alacakları için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, fazla mesainin yapıldığı tarihten itibaren başlar. Yani çalışan olarak, 5 yıl içinde dava açmazsanız alacağınızı talep edemezsiniz.
- İş Müfettişine Şikayet: Çalışan, fazla mesai ücretinin ödenmediğini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirebilir. İş müfettişleri durumu inceleyerek işvereni uyarabilir veya ceza uygulayabilir.
- İşverenin Kötü Niyetli Davranışları:Eğer işveren, fazla mesai ücretini ödemediği gibi çalışanı baskı altına alıyorsa, bu durum kötü niyetli bir davranış olarak değerlendirilir. Böyle bir durumda çalışan, işverene karşı kötü niyet tazminatı talep edebilir.
Sonuç olarak, fazla mesai ücretinin ödenmemesi durumunda çalışan yalnız değil. İş Kanunu size bu konuda birçok hak tanımış durumda. Herhangi bir adım atmadan önce profesyonel bir destek alarak doğru şekilde ilerlemeniz önemli.
.png)
