Personel Deneme Süresi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Deneme süresi çalışan adaylarında kafa karışıklığına yol açabilir. Bu noktada deneme süresi nedir sorusuna; çalışan ve işverenin karşılıklı olarak sözleşmenin devam edip etmeyeceğine karar verdikleri süreçtir şeklinde yanıt verilebilir. İş anlaşması yapılmadan önce deneme sürecinin olduğunun belirtilmemesi veya bununla ilgili bir sözleşme imzalatılmaması durumunda deneme sürecinin varlığından söz edilemez. Ayrıca kanunlarda belirtildiği üzere bu süreç, yalnızca devamlılığı olan işler için geçerlidir. Yani sürekliliği olmayan işlerde kanunen deneme süresi olamaz. Bu noktada deneme süresi ne kadar ya da deneme süresi bitince ne olur gibi sorular aklına gelebilir.
Çalışan Deneme Süresi Ne Kadardır?
Çalışanların yeni bir işe başlarken akıllarında beliren diğer bir soru da deneme süreli iş sözleşmesi kaç ay süreceğidir. İş kanunu deneme süresi, kanunda 15. Maddeye göre toplamda 2 aydır. Ancak bireysel iş sözleşmeleri haricinde, yani toplu iş sözleşmelerinde bu süre dört aya kadar çıkabilir.
Bu süre içerisinde işveren, deneme sürecindeki personelin iş ile uyumuna, becerilerine ve önemli gördüğü birtakım özelliklerini değerlendirir. Deneme süresi, çalışanın işe başladığı tarihten itibaren sayılır. Deneme süreci başladığında, personelin Türk İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukunda geçen tüm hakları işlemeye başlar.
Personel Deneme Süresinde Çalışan Hakları Nelerdir?
Deneme süresindeki çalışanın hakları ile ilgili birçok kulaktan dolma, yanlış bilgi mevcut. Deneme sürecindeki işçinin hakları, birkaç durum haricinde, kanunlar tarafından korunur. Deneme sürecindeki çalışan, en az normal çalışanlar kadar hak sahibidir.
- Sigortalılık: Deneme süresiyle ilgili bilinen en yaygın bir yanlış, sigortalılık durumudur. İki aya kadar sürebilen bu süreçte işveren, deneme sürecinde olan personelinin sigortasını ilk günden itibaren yatırmalıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda sigortasız işçi çalıştırılabileceğine dair hiçbir madde bulunmaz. Sigortanın yatmaması halinde çalışana, işvereni bildirme hakkı doğar.
- Maaş, ek ücretler ve yan haklar:Bilinen bir diğer yanlış ise deneme süresi ücretiyle ilgilidir. Çalışan, çalıştığı süre boyunca anlaştığı maaşı almalıdır. Çalışan, diğer çalışanlar gibi mesai yapması durumunda ek ücretini alabilir. Diğer çalışanlara sağlanan yol ve yemek ücreti gibi haklar da söz konusu çalışan için geçerlidir.
- Tatil hakları: Bayram, resmî tatiller, hafta sonu ücretsiz izin hakkı, denemedeki çalışan için geçerlidir. Tatil günlerinde çalıştırılması halinde deneme sürecindeki personele ek mesai ücreti yatırılmalıdır.
Deneme Süresinde Personel Hangi Haklardan Yararlanamaz?
Henüz deneme süresinde olan personel, sürenin yalnızca iki ay olmasından dolayı bazı haklardan doğal olarak yararlanamaz. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin gibi haklar, bu çalışan için hak kapsamına girmez.
- İhbar tazminatı: Kanunlarda açıkça belirtilene göre ihbar süresi, en az altı aylık çalışanlar için geçerlidir. Altı aylık çalışanlara en az iki hafta önceden bildirim yapılır ve bu süre beklenmeden işten çıkarılması halinde ihbar tazminatı ödenir. Deneme süresinde olan çalışan ise en fazla iki ay çalışacağı için bildirimsiz işten çıkarılma durumunda herhangi bir ihbar tazminatı alamaz. Deneme süresindeki amaç, çalışan ve işverenin karşılıklı olarak işleyişle ilgili bilgi sahibi olmasıdır. Bu nedenle taraflardan biri, herhangi bir bildirimde bulunmaksızın iş anlaşmasını sonlandırma hakkını elinde bulundurur. Yani işçi de bir süre öncesinden bildirim yapmadan işten çıkma hakkına sahiptir.
- Kıdem tazminatı: Kıdem tazminatı, herhangi bir iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde yatırılır. Ancak kıdem tazminatı yatırılması için iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı hareketler dışında bir sebepten işten çıkarılması, evlilik, askerlik, emeklilik ve ölüm gibi nedenler söz konusu olmalıdır. Bunun yanında ödemeler, çalışılan her tam yıl için otuz günlük brüt ücret tutarında hesaplanır ve üzerine ölçülebilen menfaatler de (yol, sigorta, ikramiye gibi) dikkate alınır. Deneme süresinde olan personelin işten çıkarılma veya çıkma durumu en fazla iki aylık bir sürece tekabül edecektir. Bu durumdan dolayı deneme sürecindeki çalışanın kıdem tazminatı alma hakkı doğmamaktadır.
- Yıllık izin:Çalışanların yıllık izin hakkı yasalarla güvence altına alınır. Bir firmada bir senelik çalışma süresi dolan çalışanlar yıllık izin alabilir. Yıllık izin bir seneden beş seneye kadar çalışan kişiler için toplamda on dört güne tekabül eder. En fazla iki ay çalışabilecek olan deneme sürecindeki çalışan ise bu haktan doğal olarak yararlanamaz. Ancak yıllık izin hesaplanırken deneme süresi de hesaba katılmalıdır. Yani iki aylık bir deneme süresinden geçen çalışan, çalışmaya başladıktan 14 ay sonra değil tam 12 ay sonra yıllık iznini kullanabilir.
Deneme Süresinde İstifa Eden Personel Eğitim Bedeli Öder Mi?
Bazı işverenler, çalışanlarına iş ile ilgili eğitimler verebilir. Bu eğitim sürecinde çalışanlar maaş almaya devam ederken karşılıklı anlaşma sonucunda eğitim bedeli belirli periyotlarda maaş üzerinden karşılanabilir. Veya belirli bir dönem çalışılması, eğitim bedelini karşılayabilir.
Eğitim bedelinin işten ayrılma durumunda karşılanacağına dair bir anlaşma imzalanması halinde işverenin eğitim bedelini talep etme hakkı vardır. Yani çalışan, eğitim bedelinin karşılığını tamamlamadan deneme süresinde istifa ederse, işverenin talep etmesi durumunda eğitim bedelini ödemekle yükümlüdür. Benzer bir durum, belirli bir işin tamamlanması şartıyla işe alınması durumunda da görülür. İşveren, söz konusu iş tamamlanmadan istifa eden çalışandan eğitim giderlerini talep edebilir.
Deneme süresi çalışanın, tıpkı diğer çalışanlar gibi haklarını alması önünde bir engel oluşturmaz. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin gibi durumlarda doğal olarak çalışan bu haklardan yararlanamaz. Bu süreçte çalışanın kıdemi ve yıllık izni, süre bittiğinde değil, işe başladığı tarihten itibaren hesaplanır.
.png)
