Kıdem tazminatı, bir işçinin belirli bir süre aynı iş yerinde çalıştıktan sonra iş sözleşmesinin sonlanması durumunda işverenden talep edebileceği bir tazminat türüdür. İşçilerin iş güvencesini artırmak ve uzun süreli çalışmayı teşvik etmek amacıyla oluşturulmuş bir düzenlemedir. İşverenler için ise önemli bir mali yükümlülük oluşturabilir. Bu nedenle, işçi ve işverenler arasındaki iş ilişkilerinde önemli bir role sahiptir.
Kimler kıdem tazminatı alır?
Aynı iş yerinde en az bir yıl çalışmış olan kişiler, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İş Kanunu’na tabi olarak çalışan ve bu süreyi dolduran işçiler kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Kıdem tazminatı alabilmek için işçinin iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sonlanmış olması gereklidir. İşçinin kendi isteği dışında işten çıkarılması, iş yerinin kapanması, işçinin emekli olması, askere gitmesi, kadın işçinin evlenmesi nedeniyle bir yıl içinde işten ayrılması durumlarında kıdem tazminatı hakkı doğar. İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi durumunda da kıdem tazminatı alabilir.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Belirli adımlar, kıdem tazminatı hesaplanırken önem arz eder. İşçinin iş yerindeki çalışma süresi ve brüt ücreti bu hesaplamada temel faktörlerdir. Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır sorusunu merak edenler için şu şekilde açıklanabilir:
- Çalışma Süresi Belirleme: İşçinin aynı iş yerinde kaç yıl çalıştığı hesaplanır.
- Brüt Ücretin Hesaplanması: Çalışanın son aldığı brüt ücret, kıdem tazminatının hesaplanmasında kullanılır. Brüt ücret, işçinin maaşı, sosyal yardımlar, ikramiyeler gibi tüm ödemeleri kapsar.
- Kıdem Tazminatı Hesabı: Çalışılan yıl sayısı, aylık brüt ücret ile çarpılır. Bir işçi 5 yıl çalışmışsa ve son brüt ücreti 5000 TL ise, kıdem tazminatı şöyle hesaplanır:
Çalışma yılı x 30 gün brüt ücret = Kıdem tazminatı
5 x 5000 TL = 25000 TL
- Kısa Sürelerin Orantılı Hesaplanması: İşçinin bir yıldan fazla çalışması durumunda, fazla süre de orantılı olarak hesaplanır. 5 yıl 6 ay çalışmış bir işçi için, yarım yıl (6 ay) için de orantılı bir ekleme yapılır.
- Tavan Uygulaması: Kıdem tazminatında bir tavan sınırı bulunur ve bu tavan her yıl belirli oranlarda güncellenir. Hesaplanan kıdem tazminatı bu tavanı aşamaz.
Kıdem tazminatı almanın şartları nelerdir?
Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nu doğrultusunda işçilerin kıdem tazminatı alabilmesi için iş yerinde minimum bir yıl süreyle çalışmış olması talep edilir. Bir yıldan daha kısa süre çalışan kişiler, tazminattan faydalanamaz.
İşveren tarafından işten çıkarılma durumunda, işverenin işçiyi kendi isteği dışında işten çıkarması durumunda kıdem tazminatı hakkı doğar. İş Kanunu’nda belirtilen işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları gibi haklı sebeplerle iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı alabilir.
Emeklilik durumunda işçinin emeklilik için gerekli olan prim gün sayısını ve yaş şartını doldurması durumunda işten ayrılması, askerlik durumu, erkek işçilerin askerlik görevini yapmak üzere işten ayrılması, kadın işçilerin evlenmesi durumunda, kadın işçilerin evlendikten sonra bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması ve ölüm durumu, işçinin vefat etmesi durumunda, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
İstifa durumunda işçi kendi isteğiyle işten ayrıldığında, genellikle kıdem tazminatı hakkı doğmaz. İşçinin sağlık sorunları, işverenin haksız davranışları gibi haklı nedenlerle işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı hakkı olabilir. Belirli süreli iş sözleşmeleri sona erdiğinde kıdem tazminatı hakkı doğmaz, ancak süresiz iş sözleşmeleriyle çalışan işçiler bu haktan yararlanabilirler. Bu şartlar yerine getirildiğinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır ve bu tazminat, işçinin çalıştığı süreye ve brüt ücretine göre hesaplanarak ödenir.
Kaynak: https://www.pwc.com.tr/tr/medya/kose-yazilari/celal-ozcan/kidem-tazminati-hangi-hallerde-alinir-ve-nasil-hesaplanir.html
.png)
