İş Zekası (Business Intelligence) Nedir?
BI veya iş zekası, şirketlerin içerisindeki bilgilerin etkin bir şekilde kullanımı konusunda verilerin odak doğrultusunda, teknoloji ile desteklenerek değerlendirilmesini ifade eder. Elde edilen bilgilere dayanarak en uygun kararları alabilmek için verilerin etkinleştirilmesi ve uygulanmasında kritik öneme sahiptir. Bu konudaki uygulamalar, şirketlerin iç sistemlerden ve dış kaynaklardan veri toplamasına olanak tanıyan, giderek büyüyen yöntem ve araçları kapsar. İş zekası uygulamasının faydaları raporların, gösterge tablolarının ve veri işlemenin geliştirilmesinde aynı zamanda yürütülmesinde de kendini gösterir.
İş Zekasının Faydaları
İş zekası, karar vermek için veri analizi ve yorumlama özelliklerini kullanan teknolojik bir yapıdır. BI araçları, şirketlerin karmaşık veri topluluklarını verimli bir şekilde analiz etmesine, hedef belirlemesine ve stratejik iş kararları almasına olanak tanır. Veriye dayalı yönetimin en sade halini oluşturur.
Genellikle birbirlerinin yerine kullanılan iş analitiği ve iş zekası kavramları tamamen birbirlerinden farklı olmasa da ayrı konuların içeriklerini oluşturur. İş zekası tamamen geçmiş ve bugüne odaklanırken, iş analitiğinin odak noktaları tanısal analiz ve kullanıcı analizidir. Karar verme sürecinde bu iki kavramın birlikte çalışması öngörülebilir sonuçlar açısından açısından önemlidir.
Başarılı bir iş zekası, kâr ve performansı artırmanın, sorunları ortaya çıkarmanın, süreçleri optimize etmenin ve çok daha fazlasının yollarını gösterir. İş zekasının bazı spesifik faydaları şu şekilde sıralanabilir;
- BI ya da iş zekası araçları yöneticilerin ve ekip üyelerinin sorumluluklarıyla ilgili içgörüler kazanmalarına ve bunları tahmin yerine gerçeklere dayalı kararlar almak için kullanmalarına yardımcı olur.
- Güncel versiyondaki BI ile şirketler yeni trendleri ve fırsatları hızlı bir şekilde tespit edip bunlara yanıt verebilir durumdadır. Ayrıca rakiplerine kıyasla kendi yeteneklerini, güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirebilir ve bu bilgiyi kendi avantajlarına kullanabilirler.
- İş zekası kontrol panelleri temel ölçümleri izlemeyi, hedeflere göre ilerlemeyi ve optimizasyon girişimlerine nerede ve ne zaman odaklanılması gerektiğini bilmek için ayarlamalar yapmayı kolaylaştırır.
- İş zekası uygulamaları şirketlerin süreçlerini ve performans ölçümlerini endüstri standartlarıyla karşılaştırmasına, nerede iyileştirme yapılması gerektiğini belirlemesine, anlamlı kıyaslamalar yapılmasına ve hedeflere doğru ilerlemeyi izlemesine olanak tanır.
- İş zekası sistemlerini kullanırken, katılan herkes bilgi aramak, verileri analiz etmek ve rapor oluşturmak için daha az zaman harcar. Operasyonları kolaylaştırmak için departmanlar veya yan kuruluşlar arasındaki örtüşme, tekrarlama veya verimsizlik alanlarını da tespit edebilirler.
- İş zekası nedir sorusuna cevap niteliğinde kullanılacak yazılımlar, ekip üyelerinin kodlama veya diğer teknik becerilere gerek duymadan bağımsız olarak kullanabileceği sezgisel kullanıcı arayüzleri, sürükle ve bırak raporları ve rol tabanlı kontrol panelleri sunar.
- BI kullanıcıları, müşteri ve çalışan davranışlarındaki kalıpları belirlemek, geri bildirimleri analiz etmek, deneyimleri özelleştirmek ve geliştirmek için içgörüleri kullanarak verileri inceleyebilir.
- Sonuçta iş zekası verileri, risk ve fırsatların nerede olduğunun daha iyi anlaşılmasına destek olarak ekiplerin karlı ayarlamalar yapmasına olanak tanır.
İş Zekası Araçları ve Uygulamaları Nelerdir?
İş zekası, farklı bilgi ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmış geniş bir veri analizi uygulamaları kümesidir. Hem self-servis BI yazılımları hem de geleneksel BI platformları tarafından desteklenir. İş zekası terimi çok çeşitli farklı araçları kapsar. İş zekası alanındaki en önemli yazılım araçları kategorilerinden bazıları şunlardır:
- Gösterge panelleri
- Görselleştirmeler
- Raporlama
- Veri Madenciliği
- ETL
- OLAP
Gösterge tabloları ve görselleştirmeler en popüler iş zekası araçları arasındadır; verilere hızlı ve kullanımı kolay bir genel bakış sağlarlar. BI sektöründe çok sayıda yazılım ve hizmet sağlayıcısı bulunmaktadır. Bunlar arasında en bilinenler şunlardır:
- Tableau
- Splunk
- Alteryx
- Qlik
- Domo
- Dundas BI
- Google Data Studio
- Einstein Analytics
- Birst
İş Zekası Araçlarını Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
İş zekası araçlarını kullanırken yapılan spesifik hatalar bulunur. Bu hatalardan nasıl kaçınabileceğiniz ise kritik öneme sahiptir. Uygulamaları kullanırken dikkat etmeniz gerekenler için şu şekilde bir liste yapılabilir:
- Operasyonel sistemlere doğrudan erişimin veri kalitenizi ve sistem performansınızı neden etkilediğini ve bunu nasıl daha iyi yapabileceğinizi öğrenmelisiniz.
- Karmaşık veri modellerinin zorluklarını ve bunların bakım sorunlarına, performans düşüşüne nasıl yol açtığını anlamalısınız.
- Karmaşık formüllerin ne gibi riskler oluşturduğunu ve bunların nasıl tutarsız verilere yol açabileceğini öğrenmelisiniz.
- Farklı departmanlardaki bireysel veri modellerinin uzun vadede neden sorunlu olduğunu öğrenmelisiniz.
İş Zekasını Başarıyla Uygulamaya Yönelik Adımlar
İş zekası uygulanması ve kurulması zaman alır ve sağlam bir konsepte göre yapılmalıdır. Aşağıdaki adımlar sırayla uygulanmalıdır:
- İhtiyaçları değerlendirip hedefler belirlenmeli: Şirketin neden bir iş zekası stratejisine ihtiyacı var? Hangi soruların ele alınması gerekiyor?
- Ekip oluşturulmalı: BT ve uzman departmanların yanı sıra yönetimden de temsilcilere ihtiyaç vardır.
- Kriterleri tanımlanmalı: Sistem hangi işlevlere sahip olmalıdır? Hangi veri kaynaklarını ve arayüzleri desteklemelidir?
- Sistemi seçilmeli: Hangi araç kriterleri karşılıyor ve aynı zamanda şirketin kendi BT altyapısıyla da uyumlu? Potansiyel olarak hangi ayarlamalar gerekli?
- Çalışanların tanıtılması: İş zekası eğitimi yoluyla kullanıcıların yeni aracı belirli uygulamalar için kullanmaları sağlanır.
- Daha fazla gelişme: Gereksinimlere bağlı olarak yeni veri kaynakları bağlanır, rapor formatları güncellenir veya kullanıcı geri bildirimi uygulanır.
Neden İş Zekası Kullanmak Gerekir?
İş zekası uygulamalarının potansiyel faydaları arasında karar verme süreçlerini hızlandırmak ve iyileştirmek, dahili iş süreçlerini optimize etmek, operasyonel verimliliği artırmak, gelir artışı sağlamak ve rakiplere karşı rekabet avantajı kazanmak yer alır. BI sistemleri aynı zamanda şirketlerin pazar eğilimlerini belirlemesine ve çözülmesi gereken sorunların belirlemesine de yardımcı olabilir.
Bu durum, gün geçtikçe daha fazla içgüdüsel kararlardan sağlam temellere dayanan, veriye dayalı kararlara doğru bir değişim yaşandığı anlamına gelir. İş zekası sistemleri büyük verileri değerlendirmeye yardımcı olur ve böylece insanlara genel bir bakış sunar. Ayrıca istatistiksel yöntemler, örüntü tanıma gibi sadece tepkisel kararlar değil, ileriye dönük kararlar almak için de kullanılabilirliği yüksektir.
İş zekası ile her zaman geçerli, ilgili verilere dayanan ek bilgilerle ilgili. Bu verilerin değerlendirilmesi ve yorumlanması, hedefe yönelik uygulamaları mümkün kılar. Bunu yapmak için öncelikle veri toplamadan veri analizine kadar pazar araştırması analizinin temellerinin öğrenilmesi gerekir. İş zekası eğitimi iki ve çok değişkenli yöntemleri anlayarak bunları pratik olarak uygulayabilme imkanı sunar.
İş Zekası ile İş Analitiği Arasındaki Fark Nedir?
İş zekası bağlamında geçmiş ve güncel veriler toplanır, değerlendirilir ve sunulur. Bu öncelikle tanımlayıcı bir süreçtir.
İş analitiği ile ise belirli olayların nedenlerinin temeline iner ve bu olayların gelecekte tekrarlanma olasılığını belirlersiniz. Ayrıca belirli değişikliklerin nasıl bir etki yaratacağını da simüle etmeye çalışırsınız. Bu nedenle iş analitiği doğası gereği öncelikle tahmine dayalıdır yani tahminlerde bulunur. Benzer yaklaşım nedeniyle, her iki terim sıklıkla birbirinin yerine kullanılır. İdeal olarak şunu söylemek mümkündür; iş zekası ve iş analitiği el ele yol alır.
- Kararları hızlandırabilirsiniz: İlgili ve kaliteli veriler, rasyonel düzeyde karar almanın temelini oluşturur. Modern iş zekası araçları, devam eden iş süreçlerinden ve güncel piyasa olaylarından gelen verilerin gerçek zamanlı izlenmesine olanak tanır. Bu, değişikliklere hızlı tepki verilmesine ve tahminlerin sürekli güncellenmesine zemin hazırlar. Bu sayede gerekli tedbirlere anında başlanabilecek ve önemli kararlar daha hızlı alınabilecek duruma gelir.
- Süreçleri iyileştirebilirsiniz: İş zekası sayesinde şirket süreçlerindeki optimizasyon potansiyeli ortaya çıkar. Üretim, pazarlama, lojistik, İK ve diğer iş alanlarından elde edilen toplu raporlama verileri, eksiklikleri ve darboğazları vurgulamaktadır. Ayrıntılı bilgiler verimliliğin nerelerde daha da artırılabileceğini gösterir.
- Pazar eğilimlerini tahmin edebilirsiniz: Satış rakamları, pazarlama verileri veya müşteri geri bildirimleri gibi dış pazar verileri ve iç veriler, iş zekası sayesinde merkezi olarak bir araya gelir. Yeni pazar eğilimleri ortaya çıkarsa karar vericiler anında tepki verebilir. Bu hız, rekabette açık bir rekabet avantajı sağlar.
- Müşteri memnuniyetini artırabilirsiniz: İşlem verileri veya şikayet oranları gibi ölçümler, şirketlerin müşteri davranışlarını ve ihtiyaçlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Benzer davranış kalıplarına sahip müşteriler bölümlere ayrılabilir ve daha spesifik olarak ele alınabilir. Bu, kişiye özel ürünler geliştirmeye hizmet eder. BI'nın bu alt alanı aynı zamanda müşteri zekası olarak da bilinir.
Yapay Zeka İle İş Zekası Yönetimi
İş zekası veri yönetimi konusunda yapay zekanın bazı uygulama alanlarından faydalanır. bu alanlar şunlardır:
- Verilerin otomatik olarak etiketlenmesi ve kataloglanması
- Metin, resim ve video verilerinden bilgi elde etme
- İşlemelerin, birleştirmelerin, veri kalitesinin iyileştirilmesi gibi veri hazırlama önerileri ve uygulanması.
Veri yönetiminde makine öğreniminin hedeflenen kullanımı sayesinde, rutin faaliyetlerin otomatikleştirilmesi ile daha fazla verimlilik elde edilir. Veri sağlamak için uzmanlara olan bağımlılığın azalması, uzman kullanıcıların daha fazla self-servis yapmasına olanak tanır. Ayrıca raporlama ve analiz için kullanılabilecek veriler daha hızlı bir şekilde kullanıma hazır hale getirilir.
Yapay zeka süreçlerinin düşünceli ve hedefe yönelik kullanımı, iş modellerini, ürünleri ve süreçleri iyileştirme potansiyeline sahiptir. İş zekası burada önemli bir rol oynamaya devam ediyor. Çünkü gelişmiş analitik süreçler yapay zekanın merkezinde yer alıyor ancak aynı zamanda uzun süredir BI'nın da bir parçası durumundadır. İş zekası gelişmiş analitiklerden yararlanır çünkü bir yandan daha güçlü analitik prosedürler sunulabilir.
Yapay zeka yalnızca iş zekası konusunun işlevsel yelpazesinin bir uzantısı değildir, aynı zamanda diğer tüm iş zekası süreçleri ve bir bütün olarak BI yazılımının yetenekleri üzerinde de etkiye sahiptir. Yapay zekanın keşfetme süreçleri, iş zekasının tüm alanlarındaki uzman kullanıcıları destekleyebilir. Bu destek kapsamında da yapay zeka iş imkanları gelecek neslin ilk tercihleri arasında yer alacaktır.
.png)
